In de Chinese filosofie draait het allemaal om het midden. In het midden vind je de Tao; de bron waar alles voortdurend uit ontspringt en weer naar terugkeert.
Tao of Dao betekent ook ‘het pad’ of ‘de weg’. Taoïsme is dus de weg van het midden. In het midden ontstaat ook de qi, die in de Traditionele Chinese geneeswijzen een centrale rol speelt. Qi ontstaat tussen de beide polen van yin en yang zoals stroom ontstaat tussen de plus- en de minpool. Hoe belangrijk het midden ooit in China was, kun je aan de naam van het land zien. China wordt geschreven met de karakters zhong en guo, wat samen ‘middenland’ betekent. In dit artikel kun je lezen waarom de ‘weg van het midden’ uit het oude China van grote waarde kan zijn als we ons eigen welzijn of dat van anderen willen vergroten.
Balans
Qi is de stroom van het leven. Alles in ons is voortdurend in beweging: lichamelijke processen zoals onze ademhaling, hartslag en spijsvertering, maar ook onze gedachten en emoties. Als je gezond bent zijn dat harmonieuze, cyclische processen die zonder haperingen verlopen. In een wiel is het de as in het midden die een onbelemmerde beweging mogelijk maakt. Die onblemmerde beweging is de vrije stroom van de qi. Alleen als alle krachten en processen op elkaar zijn afgestemd en met elkaar in balans zijn, kan de qi vrij stromen. Daarom wordt gezondheid in de Chinese geneeswijzen ook beschreven als ‘balans’. Wie naar afstemming en evenwicht zoekt, komt ook in het midden uit. Het midden maakt dus beweging mogelijk en creëert tegelijkertijd evenwicht.
Flow
In onze westerse wetenschappelijke manier van denken ontbreekt het midden. Wij maken een tweedeling die de werkelijkheid verdeelt in bewustzijn en materie, lichaam en geest, object en subject. Het is dus geen wonder dat in het Westen vaak wordt gezegd dat qi niet bestaat; met de westerse bril op zijn we als het ware blind voor het midden. Wij benaderen het leven vanuit een van beide polen, ofwel vanuit de materie (zoals natuurwetenschappers doen), ofwel vanuit de geest (zoals in religieuze en spirituele tradities gebruikelijk is). Het is dus het een of het ander. Deze strikte verdeling zie je ook terug in onze zorg, die uiteenvalt in een geestelijke en een lichamelijk gezondheidszorg. In de Chinese filosofie van het midden is het altijd én-én, want bij iedere ervaring in ons bestaan zijn lichaam én geest betrokken. In de twintigste eeuw kwam natuurkundige en filosoof David Bohm (1917-1992) tot dezelfde conclusie. ‘In this flow, mind and matter are not separate substances, rather they are two different aspects of one whole and unbroken movement,’ schreef hij. Deze flow is qi. Qi begrijpen helpt om de onlosmakelijke relatie tussen lichaam en geest te begrijpen en het oorspronkelijke besef van de eenheid van beide aspecten te herstellen. Het midden verbindt en creëert eenheid.
Relatie
Het midden staat niet alleen voor de relatie tussen lichaam en geest. Ook de intermenselijke relatie ontspringt in het midden tussen twee mensen. Dat geldt ook voor de therapeutische relatie die heelt en transformeert en die in mijn werk zo’n belangrijke rol speelt. Toen ik tijdens een nascholing aan de deelnemende acupuncturisten vroeg wat hun werk bijzonder maakt, antwoordden zij vrijwel allemaal ‘het contact met de patiënt’. De betekenis van relaties voor ons geluk en onze gezondheid is moeilijk te overschatten. De relaties met de mensen die ons omringen, met ons lijf, met de natuur en met de wereld waarin we leven, bepalen ons reacties, ons gedrag, onze keuzes, onze emoties en dus ons welzijn.
Transformatie
In de Chinese vijf-elementenleer is het midden de plaats van het element aarde. Bij ‘aarde’ moet je niet denken aan de aarde waar we stevig met onze voeten op staan, maar aan de vruchtbare, voedende substantie waar zaden in ontkiemen en planten in tot bloei komen. Aarde is niet het element van de uitgesproken mening, hoogstaande idealen, grootse plannen of heldenmoed. In deze kracht van het midden vind je eerder bescheidenheid, tevredenheid, gemoedelijkheid en menselijkheid.
Voeding
Het element aarde vindt in ons lichaam zijn weerslag in de spijsverteringsorganen, die zich in het midden van ons lijf bevinden. Met dank aan de orthomoleculaire geneeskunde wordt de afgelopen decennia steeds duidelijker dat gezonde voeding en goed functionerende spijsverteringsorganen centraal staan in het onderhouden van een goede geestelijke en lichamelijke gezondheid. Samen eten is bovendien belangrijk voor onze sociale gezondheid; het voedt de relaties met onze vrienden en familie.
Humor
Ten slotte is ook de humor een kracht van het midden. Het woord ‘humor’ komt uit het Grieks en betekent ‘vloeistof’. Het aarde-element hangst samen met de vloeistoffen in ons lijf, die allerlei processen smeren en ondersteunen. Zoals het enzymrijke speeksel en de olieachtige gewrichtsvloeistof respectievelijk de spijsvertering en de beweging in de gewrichten smeren, zo smeert humor de menselijke verhoudingen. Humor relativeert, waarin we het woord ‘relatie’ terugzien. Humor is de olie die zorgt dat de as van het wiel soepel draait. Het midden helpt ons om onszelf en onze mening niet té belangrijk te vinden.
Frodo
Dat het in het leven om het midden draait, wordt mooi verwoord in Tolkiens In de ban van de ring. In dat boek, dat zich misschien niet toevallig afspeelt in Midden-Aarde, is de hoofdrol niet weggelegd voor de machtige tovenaar (vuur), niet voor de mens en toekomstige koning (hout), niet voor de intelligente en gevoelige elf (metaal) en ook niet voor de onverschrokken dwerg (water), maar voor een kleine gemoedelijke hobbit zonder opmerkelijke gaven. Hoewel Frodo zoals alle hobbits helemaal niet van avonturen houdt en liever gezellig een pijpje rookt, een hapje eet en een glaasje drinkt met zijn vrienden, is hij degene die het kwaad moet verslaan door de magische ring in het vuur van Mordor te gooien. Natuurlijk slaagt hij daar uiteindelijk in, maar zonder de hulp van zijn trouwe vriend Sam Gewissies was hem dat niet gelukt. Vriendschap, trouw en zorg voor de ander zijn allemaal kwaliteiten van het element aarde.
Magisch
Veel mensen beseffen pas aan het einde van hun leven hoe belangrijk het midden is. Ze realiseren zich dan dat het contact met hun familie en vrienden veel belangrijker was dan de carrière en het aanzien waaraan ze al hun tijd en energie hebben besteed. Misschien komt dat doordat we het midden associëren met gemiddeld, middelmatig en met het kleurloze compromis waar niemand echt gelukkig van wordt. Net als de hobbit lijkt het midden op het eerste oog een beetje saai en onbeduidend. Niets is minder waar: in het midden is volop energie: het is de bron van de qi en en de as van het wiel. Het midden is de meest dynamische plaats die er is, maar toch vind je juist daar rust en evenwicht. Je voelt je er geankerd in jezelf, maar weet je ook verbonden en gedragen door je omgeving. Als je met het midden verbonden bent ervaar je regie, maar eigenlijk voelt het alsof het allemaal vanzelf gaat. Tolkien had helemaal gelijk: het midden is een magische plaats. Deze magische plaats is te vinden in het gewone en het alledaagse, maar het verhaal van Tolkien maakt ook duidelijk dat we niet bang moeten zijn voor het avontuur. Als we ons vastklampen aan veiligheid en geborgenheid stagneert de qi en verliest het midden zijn kracht. Dan moeten we net als Frodo tegen ons zin op reis om daarna wijzer terug te keren in het midden.
Chaos
In deze tijden van polarisatie en uitgesproken standpunten vergeten we vaak het belang van het midden. De polen zijn van grote waarde, want het zijn de drijvende krachten achter iedere beweging en verandering, maar zonder een stabiel midden leidt dat niet tot transformatie. Dan ontbreken solidariteit, samenhang en samenwerking. Er ontstaat fragmentatie, conflict en uiteindelijk chaos. Chaos is beweging zonder richting. Dit kan in de maatschappij voor grote problemen zorgen, maar ook in onszelf kunnen onvrede, conflict en verlies van richting afbreuk doen aan ons geluk en onze gezonheid.
Regie
In mijn praktijk zie ik veel mensen die de weg naar het midden al langere tijd kwijt zijn en die het niet meer lukt die terug te vinden. Dat gaat vaak gepaard met klachten die zowel lichamelijk als geestelijk van aard kunnen zijn. Met behulp van acupunctuur, aanraking, oefeningen, kruiden en voedingsadviezen werk ik aan het herstel van de balans zodat de weg naar het midden weer begaanbaar wordt. Maar het belangrijkste aspect van mijn werk is het creëren van inzicht. Als je jezelf kent en je begrijpt hoe de bewegingen van de qi zich manifesteren in de je lijf, emoties en gedachten, als je sneller erkent dat je uit balans bent en als je weet welke beweging je nodig hebt om je weer met het midden te verbinden, dan heb je mij steeds minder nodig. Je voert dan zelf de regie over je qi en al verdwaal je soms nog, je hebt alles wat nodig is tot je beschikking om de weg naar het midden terug te vinden.
Comentários