Van alle emoties heeft angst veruit de slechtste reputatie. Het is de enige emotie waar een psychiatrische aandoening maar vernoemd is.
Er bestaat geen boosheidstoornis, geen bezorgdheidsstoornis, geen verdrietstoornis en er bestaat al helemaal geen blijdschapstoornis. Blijdschap is altijd welkom, angst vrijwel nooit. In dit artikel wordt duidelijk dat de slechte naam die angst heeft onterecht is. Angst kunnen ervaren is essentieel voor onze psychische en lichamelijke gezondheid. Probeer daarom niet van je angst af te komen en probeer het niet te vermijden. Probeer ook niet je angst te overwinnen of hem de baas te worden. Investeer liever in een goede relatie met je angst. Leer naar je angst te luisteren, zodat je zijn boodschap beter gaat begrijpen. Inzichten uit de Chinese geneeswijzen kunnen je daarbij helpen.
De kracht van de nier
In de Chinese geneeskunde wordt angst geassocieerd met het water element. In water huist de scheppende oerkracht; het is de bron van het leven. Die kracht zien we in ons lichaam terug in de nieren*. De nier-energie is volgens de Chinese geneeskunde de basis van alle energie in ons systeem. Het is een krachtige maar stille energie. Het is kiemkracht en potentie. Het is de levenskracht die samengebald zit opgeslagen in het zaad of in de bloembol diep in de donkere aarde. De kracht van de nier zorgt voor gezonde zin in seks en speelt een belangrijke rol bij de vruchtbaarheid. Maar het water element heeft een even nauwe relatie met de dood als met de voortplanting. Het skelet, het angstaanjagende symbool van de dood, wordt gevormd onder invloed van het water element en de energie van de nier. Het seizoen van het waterelement is de winter, het einde van de cyclus. De plant sterft maar haar essentie blijft voort bestaat in het zaad dat wacht om in de lente weer uit te kunnen lopen en zijn essentie te tonen. De nier-energie wordt gevoed tijdens de nacht, als we diep in slaap zijn. Je kunt die energie ook zien als de stille verborgen kracht van de kiel van een boot die zorgt voor rust, stabiliteit en een vaste koers.
Je eigen schuld
Door onze gejaagde manier van leven putten we onze nier-energie uit. We staan bloot aan voortdurende prikkeling. We offeren onze nachtrust op aan het najagen van allerlei doelen. We hebben hoge verwachtingen van onszelf en van het leven. In onze geïndividualiseerde samenleving willen we voortdurend laten zien dat we ertoe doen, dat we een bijzonder leven hebben, dat we prestaties leveren. Falen is geen optie. Als het misgaat is het je eigen schuld, dan had je beter je best moeten doen of het slimmer aan moeten pakken. We zijn bang voor onze kwetsbaarheid en vergankelijkheid omdat we ons geen onderdeel meer voelen van een groter dragend geheel. In ons bewustzijn is het individu het begin en het eindpunt. In ‘primitieve’ samenlevingen ervaren mensen zichzelf niet als individu, maar als een onderdeel van het ‘web of life’. Daarmee wordt het geheel aangeduid van je geboortegrond, de natuur, je stam, je familie en je voorouders. Het is de grote kringloop van het leven waarin je je beweegt als een druppel in de oceaan.
Stress of angst?
De maatschappij waar wij een onderdeel van zijn, benadert het leven niet als een kringloop maar als een wedloop. Het moet steeds beter, steeds sneller, steeds hoger. Voortdurende technologische vooruitgang en economische groei moeten zorgen voor meer welvaart. Maar waar leidt deze wedloop toe? Wat is het doel? Hoe hoger je klimt en hoe harder je gaat, hoe groter wordt je angst om te vallen. We raken steeds verder verwijderd van onze basis en er ontstaat een labiele, onveilige, angstige situatie. Deze angst herkennen we vaak niet, omdat we het stress noemen. Door onze angst stress te noemen, ontkennen we de kwetsbaarheid van het bang zijn. Als je zegt dat je bang bent, is dat een vraag om bescherming. Het erkennen van angst, is het erkennen van kwetsbaarheid. Stress is de reactie van ons systeem als we onze angst en onze kwetsbaarheid niet toelaten. Het is de boodschap van het zenuwstelsel en het hormoonsysteem dat we moeten vechten of vluchten. Dat is een zinnige reactie als je in de natuur geconfronteerd wordt met een roofdier, of als er brand uitbreekt in je huis, maar als de angst in jezelf zit en het gevolg is van een dreigende uitputting van je nier-energie, maak het je probleem alleen maar groter. Je gaat nog beter je best doen. Je schermt je kwetsbaarheid nog wanhopiger af. Je zet nog een tandje bij. Dat doe je in de hoop dat de veilige haven eindelijk bereikt zal zijn als het volgende doel is gerealiseerd, de volgende deadline is gehaald, de volgende prestatie is geleverd is of de volgende drukke week is doorstaan. Zo vlucht je voor je kwetsbaarheid en voor de reële, helpende boodschap van je angst: ik voel me niet veilig, ik red het niet meer, het gaat niet meer, zo wil ik het niet. Die boodschap is beangstigend, want je mag niet opgeven of vallen en dus ren je door.
Stuurloos in de storm
Dan kan het moment komen dat de lijn breekt. Je verliest de controle en het voelt alsof je als een vlieger stuurloos de lucht in schiet. De nier-energie heeft het opgegeven en er ontstaat een angst- of paniekaanval. Omdat je je systeem jarenlang getraind hebt om weg te vluchten voor je angst, reageert je lijf met een racende hartslag, een hoge ademhaling en gespannen, verkrampte spieren. Maar al die beweging is richtingloos; het leidt alleen maar tot meer paniek. Alsof midden in een orkaan alle zeilen van een boot gehesen worden om zo snel mogelijk aan het noodweer te ontsnappen. Zo’n paniekaanval treedt nogal eens op in een omgeving waar veel mensen zijn en waar je niet makkelijk weg kan. Je verliest de controle en je kunt niet meer vluchten en alsof dat nog niet erg genoeg is kan iedereen in het stadion, de luchthaven of de supermarkt ziet hoe kwetsbaar je werkelijk bent. Angstklachten treden niet altijd acuut op in de vorm van een angst- of paniekaanval. Angst kan ook chronisch zijn en voortdurend op de achtergrond aanwezig zijn of steeds weer getriggerd worden in bepaalde situaties.
Emoties hebben geen tanden
Als acupuncturist is het bij de behandeling van angstklachten mijn taak de nier-energie te versterken zodat er weer een evenwichtige situatie ontstaat. Zo’n behandeling heeft in mijn ervaring vaak direct een positief effect, maar daarmee worden alleen de voorwaarden geschapen voor het werkelijke herstel. Dat treedt alleen op als je stil gaat staan, je omkeert en contact maakt met je angst. Alleen als je niet meer wegloopt stopt de uitputting van de nier-energie. Dat is geen gemakkelijke opgave omdat we geleerd hebben bang te zijn voor onze angst. We denken dat er een monster in ons schuit dat beheerst of overwonnen moet worden of waar we maar beter ver uit de buurt kunnen blijven. Maar emoties hebben geen tanden en ze bijten al helemaal niet. Het is de onze reactie op die emoties die ons schaadt, nooit de emotie zelf. Het woord emotie komt van het Latijnse woord ‘emovere’ dat je kunt vertalen met ‘naar buiten bewegen’. Emoties zijn golven die opkomen in ons systeem en die als we ze vrij laten bewegen, geen spoor achter laten. Als we ze afwijzen, blokkeren we de stroom. Door de stagnatie die dan optreedt vervormen de emoties.
Grenzen aangeven
Gevoelens willen alleen maar gevoeld worden, net zoals muziek gehoord en taart geproefd wil worden. Emoties en gevoelens zijn pakketjes informatie die je iets over jezelf willen vertellen. Alleen door ze toe te laten en te doorvoelen, komt die informatie voor je beschikbaar. Voelen doe je met je lijf. Bij de behandelingen die ik geef aan mensen met angst-klachten werk ik daarom met oefeningen waarmee je stap voor stap leert afdalen in je eigen lichaam. Via een geleidelijke weg leer je de bewegingen van je angst toe te laten. Daardoor neemt de hoog opgelopen druk af. Pas als je niet meer bang bent voor je angst hoor je zijn werkelijke, onvervormde stem. Als je daarnaar luistert, hoor je het kleine stemmetje in jezelf dat je helpt nee te zeggen als het nee moet zijn. Nee, ik kan die taak er niet bij hebben, nee ik ga mijn laptop niet meer openklappen. Nee, ik ga niet met je mee. Bij het aangeven van je grenzen speelt de stem van je angst die je waarschuwt voor situaties die niet goed voor je zijn een onmisbare rol. Het is het niet-pluis gevoel waardoor een moeder met een ziek kind zich niet laat wegsturen bij de huisarts. Het is een intuïtief weten of aanvoelen dat je meestal niet meteen kunt beredeneren. Daarom wordt het vaak overruled door de argumenten van een ander of van ons eigen ‘denk-hoofd’.
Veilig je doel bereiken
Naar je angst luisteren betekent gelukkig niet dat je altijd nee zegt. Het kan je ook helpen op een goede manier ‘ja’ te zeggen. Als je zeker weet dat je een nieuwe taak wil oppakken, een uitdaging aan wil gaan of een droom wil verwezenlijken kan er toch angst zijn. Die angst kan je waarschuwen dat er betere voorwaarden gecreëerd moeten worden, zoals een betere beloning of meer begeleiding en ondersteuning. Het kan ook zijn dat je angst je vertelt dat je te grote stappen wil zetten, dat je te hard gaat. Haast is altijd een teken dat er angst in het spel is. Door te luisteren naar je angst kun je je doel op een rustige en veilige manier bereiken.
Het monster onder je bed
Tenslotte kan het zijn dat aan alle voorwaarden is voldaan maar je toch angstig bent. Dat is de angst van een kind dat bang is voor het monster onder zijn bed. Je weet als ouder dat de boodschap waarmee het kind je wakker maakt niet klopt. Toch neem je de emotie van je kind wel serieus. Je neemt de tijd om hem gerust te tellen. Dan ga je samen naar de donkere kinderkamer. Je doet het licht aan en kijkt samen onder het bed. Natuurlijk is daar geen monster. Deze monsters die alleen in onze verbeelding bestaan, zijn negatieve overtuigingen over onszelf. Dat kan jij niet’. ‘Dat verdien je niet’, ‘Dat vinden mensen vast heel stom’. Wees aardig voor jezelf als je dit soort pijnlijke gedachten bij jezelf ontdekt. Maar alleen aardig zijn, geruststellen en relativeren is niet voldoende om het monster te laten verdwijnen. Deze monsters verdwijnen pas als je het angstige kind bij de hand neemt, het licht aan doet en onder het bed kijkt. Zulke overtuigingen kunnen diepgeworteld zijn. Het zijn vervormde emoties waar mensen vaak als sinds hun kindertijd mee in gevecht zijn. Als je ouders zich geen raad wisten met hun kwetsbaarheid is de kans klein dat ze jou hebben kunnen leren hoe je met je emoties om moet gaan.
Een angstig joch
Door je angst te onderzoeken en je licht erop te laten schijnen, ontdek je dat er geen monster in je zit. Er is niets wat overwonnen, opgelost of bestreden moet worden. Als je voorzichtig onderzoekend afdaalt naar de bron van je angst door geleidelijk je weerstand los te laten, kom je altijd uit bij een bang kind dat je nodig heeft. Je angst is volkomen weerloos. Het kan verdrietig zijn om contact te maken met dat bange kind dat je in je meedraagt. Je hebt het verkeerd begrepen, in de steek gelaten, genegeerd en meegesleept in wat je dacht dat belangrijk was. Dat verdriet is verzachtend, ontspannend en helend. Je verdriet is de verwerking van de pijnlijke periode van afgescheidenheid en strijd. Je hebt nu geen reden meer om weg te rennen.
Afdalen naar je wortels
Er zijn veel manieren waarop je het contact met je angst kunt herstellen. Kies een route die bij je past, die je aanspreekt en die voor jou haalbaar is. Of je nou een intensieve meditatietraining** gaat doen, je inschrijft voor een mindfulness cursus, je angst gaat onderzoeken met een psycholoog of counselor of naar mijn praktijk komt; als je maar een eerste stap zet. Het is geen gemakkelijke weg die je inslaat, maar er is heel veel mee te winnen. Een gezonde nier energie zorgt voor rust, vertrouwen, vitaliteit, zelfkennis, wilskracht en creativiteit. De westerse spiritualiteit legt een sterke nadruk op het openen van je hart. De Chinese filosofie zegt dat je het licht van je hart moet gebruiken om de weg naar je wortels te vinden die verborgen liggen in de duisternis. Daar vind je je essentie en de creatieve oerkracht van de nier-energie. Allen in contact met je angst vind je de moed om werkelijk te laten zien wie je bent.
*In de Chinese geneeskunde worden de organen niet gezien als een geheel van weefsels met specifieke biochemische functies, maar als de materiële weerslag van de kosmische krachten die alles in de natuur vormen en bewegen: de vijf elementen. Aan de organen worden dus eigenschappen en kwaliteiten toebedeeld die vanuit een westerse blik op de werkelijkheid vreemd over kunnen komen.
** De 10 daagse Vipassana meditatiecursussen die ik van tijd tot tijd volg zijn voor mij van onschatbare waarde geweest bij het ontdekken en onderzoeken van mijn angst en alle andere gevoelens waar ik me tegen verzet, voor weg loop of me juist koppig aan vast klamp.
留言